Բալի չիր. առողջության համեղ դաշնակից

    

  Տարբեր ժամանակներում տարբեր մրգեր և դրանցից ստացվող տարբեր սննդատեսակներ դառնում են նորաձև, հայտարարվում են որպես առողջության հրաշալի աղբյուր: Դրանց մասին գրվում են տարբեր հոդվածներ, բլոգներ, դրանք դառնում են պահանջված տարբեր նորաձև հաստատություններում որպես կոկտեյլների բաղադրիչ, սպորտային, առողջարար սնունդ և այլն: Օրինակ՝ նուռը, կապույտ հապալասը, կամ շատ հաճախ էկզոտիկ պտուղներ, ինչպես ասենք ամազոնյան ասայի արմավը, որոնք հանրահայտ են իրենց հակաօքսիդիչ և ծերացման դեմ պայքարող հատկություններով: 

    Սակայն թող անակնկալ չլինի,  երբ իմանաք, որ ձեզ շատ ծանոթ թթվաշ ու թարմացնող քաղցրահամով պտուղը՝ բալը, և հատկապես բալի չիրը ոչնչով չի զիջում և շատ կետերով նաև գերազանցում է շատ նորաձև ու պահանջված մրգերին: 

    

Բալի չիրը երիտասարդության և առողջության պաշտպան 

    Ավելի ու ավելի հստակ և գիտականորեն հիմնավորված է դառնում այն փաստը, որ մարմնում ազատ ռադիկալներն են հանդիսանում ծերացման և հիվանդությունների առաջացման գլխավոր պատճառ, քանի որ հենց դրանք են նպաստում քաղցկեղի, սրտային հիվանդությունների, Ալցհեյմերի հիվանդության, արթրիտի և նույնիսկ կնճիռների առաջացմանը:

    Ազատ ռադիկալները վերահսկելու համար մարմինն օգտագործում է հակաօքսիդիչ ֆերմենտների և վիտամինների սեփական ցանցը, բայց սննդից առաջացող հակաօքսիդանտները կարող են ուժեղացնել բջիջները վնասող թթվածնային ռադիկալներին վերահսկելու մարմնի կարողությունը:

    Անտոցիանինի տիպի հակաօքսիդանտները, որոնք բալին տալիս են իր հարուստ գույնը, պատկանում են ֆլավոնոիդներ կոչվող ֆենոլիկ բաղադրիչների խմբին: Եվ բուսական սննդի մեջ պարունակվող բազմաթիվ ֆլավոնոիդների մեջ անտոցիանիններն ունեն ամենամեծ հակաօքսիդային ուժը: 

    Բալը պարունակում է ավելի շատ անտոցիանիններ, քան մրգերի մեծամասնությունը, իսկ քաղցր կեռասի հետ համեմատ դրանց պարունակությունը բալի մեջ ավելի է 2-4 անգամ:

    Գուցե կհարցնեք, "Ի՞սկ կապույտ հապալասը": Հապալասը պարունակում է շատ բարձր քանակի հակաօքսիդիչներ, սակայն սալորը, չամիչը, մուգ շոկոլադը, նուռը և ասայի արմավը հաղթում են կապույտ հապալասին: Նաև մենք չենք խոսում թարմ բալի մասին, որը հակաօքսիդիչների պարունակությամբ հավասար է կապույտ հապալասին, այլ բալի չրի մասին, որի մեջ  հակաօքսիդիչները, ինչպես նաև մյուս բաղադրիչները, գերխտացված են:

    Ընդհանուր առմամբ սննդի հակաօքսիդիչ կարողությունների չափման համար կիրառվում են տարբեր համակարգեր: Դրանցից մեկը, որն ընդունված է նաև ԱՄՆ Գյուղատնտեսական դեպարտամենտի (USDA)  կողմից հանդիսանում է ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity - թթվածնային ռադիկալների կլանման կարողություն) սանդղակը: ԱՄՆ Գյուղդեպարտամենտի (USDA)  և Բրունսվիք Լաբորատորիաների կողմից իրականացրած փորձերի արդյուքնում արձանագրվել են հետևյալ ORAC արժեքները 100գ. մթերքի համար:

Մթերք	ORAC միավոր
Բալի չիր*	6 800
Ասայի արմավ	5 754
Կապույտ հապալաս	2 400
Սառեցված բալ	2 100
Ելակ	1 540
Ազնվամորի	1 220

    (*Բալի չրի և թարմ բալի միավորների տարբերությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ բալի մեջ պարունակվող ֆենոլները չորացման ընթացքում խտանում են): 

    Համաձայն ԱՄՆ Գյուղ. դեպարտամենտի հետազոտողների գնահատականների մարդը օրեկան պետք է սպառի 3000-5000 ORAC միավոր սնունդ, որպեսզի հասնի արյան մեջ հակաօքսիդացման այն մակարդակին, որն ապահովում է առողջության օգուտները: Հետևությունները և հաշվարկները թողնում ենք Ձեզ:

Բալի չիրը գլխուղեղի համար

    Գլխուղեղը հատկապես զգայուն է ազատ ռադիկալներից օքսիդատիվ վնասվածքների նկատմամբ, քանի որ դրան բաժին է ընկնում մարմնի կողմից սպառվող թթվածնի 20%-ը, այն պարագայում, երբ այն կազմում է մարմնի ընդհանուր քաշի ընդամենը 2%-ը: Ուստի բալի չրի մեջ պարունակվող հակաօքսիդիչները պաշտպանում են գլխուղեղի բջիջները և նեյրոնները: 

Բալի չիրը որպես առողջ քնի գրավական

    Հավանաբար զգացել եք այն թմրեցնող և քնաբեր ազդեցությունը, որ հաճախ արտահայտվում է բալի հյութ կամ կոմպոտ խմելուց հետո: Դա պայմանավորված է բալի մեջ մելատոնինի առկայությամբ, որը շատ հազվադեպ է հանդիպում սննդի մեջ: Թերևս միայն ընկույզն է, որ բալի հետ միասին հանդիսանում է մելատոնինի եզակի սննդային աղբյուրներից մեկը: Մելատոնինը ուժեղ հակաօքսիդիչ է, որն արտադրվում է գլխուղեղում և կարգավորում է մարմնում կանոնավոր ընթացող գործընթացների ռիթմն ու քնի մոդելները: Բալի մեկ գրամը պարունակում է 13,5 Նգ մելատոնին:  

     Մելատոնինի հանրահայտ հետազոտող Ռասսել Ռեյթերը Տեքսասի համալսարանից, պնդում է որ մեկ բուռ բալ ուտելը կարող է օգնել բարձրացնել արյան մեջ մելատոնինի մակարդակը այդպիսով նպաստելով լիարժեք և հանգստացնող քնին:

    Մելատոնինը նաև օգնում է պաշտպանել անոթային համակարգը, նվազեցնել բորբոքումները (հիշենք մրսած ժամանակ բալի մուրաբայով թեյը), նվազեցնել իշեմիան և վիրահատությամբ պայմանավորված ռեպերֆուզիոն վնասվածքները: 

    Բալի չիրն ունի նաև գիտականորեն ապացուցված այլ օգտակար հատկություններ, օրինակ՝

• նվազեցնում է վատ խոլեստերինի մակարդակը,
• մաքրում է լյարդը,
• մաքրում է աղիներում եղած վնասակար քիմիական միացությունները՝ թույլ չտալով դրանց ներթափանցել արյան մեջ, 
• նվազեցում է նիկոտինից կախվածությունը ( խորհուրդ է տրվում այն ծխողներին, ոովքեր ցանկանում են թողնել ծխելը):

    ՈւՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ. բալի չիրն ունի ՀԱԿԱՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐ: Այն հակացուցված է՝ 

•  ստամոքսի խոց ունեցող հիվանդներին, 
• շաքարային դիաբետ ունեցողներին,
• ստամոքսի բարձր թթվայնություն ունեցողներին: 

Աղբյուրներ՝

1. https://fdc.nal.usda.gov/

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Oxygen_radical_absorbance_capacity

3.https://www.ars.usda.gov/northeast-area/beltsville-md-bhnrc/beltsville-human-nutrition-research-center/methods-and-application-of-food-composition-laboratory/

4. https://www.ars.usda.gov/news-events/news/research-news/1999/high-orac-foods-may-slow-aging/

5. Reiter RJ, Tan DX, Osuna C, Gitto E. Actions of melatonin in the reduction of oxidative stress. Journal of Biomedical Science. 2000;7:444-458.

6. Reiter RJ, Tan DX. Melatonin in plants. Nutrition Reviews. 2001;59:286-290.

7. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814612011442

8. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1750-3841.2012.02681.x

9. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2621.2004.tb17858.x